Najran, 25 Ocak 2025 — Suudi Arabistan'ın kalbinde yer alan Najran'ın mimari mirası, bölgenin köklü kültürel kimliğinin bir kanıtı olarak durmakta ve zamanın testine dayanmış geleneksel teknikler ve malzemelerin bir karışımını sergilemektedir. Bu miras, sürdürülebilir tasarımı ve topluma yönelik yapılarıyla kutlanarak, kültürel mirasın korunmasını vurgularken yenilik ve teknolojiyi benimseyen Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu'nu şekillendirmede önemli bir rol oynamaktadır. Bölgenin benzersiz mimarisi, artık NEOM ve Qiddiya gibi iddialı, modern gelişmeler için bir ilham kaynağı olarak tanınmaktadır.
Najran'ın mimarisi, bölgenin çevresel koşullarına doğrudan bir yanıt olarak, yerel malzemeler olan toprak, taş ve palmiye ağacından yapılmış yapılarla şekillenmiştir. Bu malzemeler, geleneksel inşaat teknikleriyle birleştirildiğinde, ısı düzenlemesi, stabilite ve yerel topluluğun ihtiyaçları için çözümler sunar. Bu mimari felsefeyi somutlaştıran Najran'ın "çamur evleri", bölgenin kimliğinin temel taşlarından biri olmaya devam ediyor ve inşa edilmiş çevre ile doğa arasındaki uyumu simgeliyor. Najran Üniversitesi'nde kentsel tasarım alanında yardımcı doçent olan Dr. Abdulrahman Al-Majadah, bu evlerin dikey bir düzen içinde inşa edildiğini ve genellikle 100 metrekareden daha büyük olmadığını belirtmektedir. Bu tasarım, hayvan barındırma, tahıl depolama ve yaz aylarında dış mekan alanları oluşturma gibi temel faaliyetler için arazi kullanımını en üst düzeye çıkarır.
Eski Najran şehri, 300 yıldan fazla ayakta kalan antik kaleler, saraylar ve evler dahil olmak üzere birçok tarihi esere ev sahipliği yapmaktadır. Bu mimari miras, Arabistan Yarımadası'nın kültürü ve mirası hakkında önemli bir bakış sunmaktadır. Şehrin düzeni, geleneksel İslam şehirlerinin sıkı sıkıya bağlı kentsel planlarından farklıdır, çünkü yerel gelenekler ve çevredeki tarım manzaraları tarafından daha organik bir şekilde şekillendirilmiştir. Çevreleyen duvarlar yok; bunun yerine, topluluk içinde derin bir güven ve uyum hissini yansıtan dağınık halde kümelenmiş konut kompleksleri var. Bu evler, doğal çevreyle kusursuz bir şekilde bütünleşecek şekilde tasarlanmış olup, hem işlevsel hem de güzeldir; her yapının estetiği bölgenin sosyal geleneklerine derinden bağlıdır.
Dr. Al-Majadah, Najran'da halkının çeşitliliğini ve yaratıcılığını yansıtan beş farklı mimari tarzı tanımlıyor. "Al-Qasbah" tarzı, genellikle köy merkezlerinde bulunan, yukarıya doğru daralan dairesel bir tasarıma sahip olup, savunma amaçlı kullanılan kulelere benzediği için "al-Abraj" adını almıştır. "Al-Darb" tarzı ise en yaygın olanıdır ve hem yaşam hem de tarımsal amaçlar için bolca alan sağlayan yedi katlı yapısıyla dikkat çeker. Daha basit "al-Muqaddam" tarzı, mevsimlik yaşam için tasarlanmış bir çatıya sahip tek katlı bir yapıdır. Dekoratif unsurlar, binaların üst kenarlarında yatay bantlar ve beyaz alçı ile çerçevelenmiş pencereler gibi, bu evlerin güzelliğini artırırken, pencerelerin düzeni ritmik ve uyumlu bir dış cephe oluşturur. Ahşap, kil ve alçı gibi doğal malzemelerin kullanımı, Najran'ın tarihi binalarının sıcak, toprak tonlarındaki renk paletine katkıda bulunur.
Bu kültürel hazinelerin korunmasına olan talep arttıkça, Najran'ın kerpiç evlerini restore etme ve bakımını yapma çabası da artıyor. Yerel bir uzman olan Nasser Ayran, geleneksel kerpiç evlerin restorasyonunda artan ilginin, bölgenin kültürel mirasını koruma ve köylerinin estetik cazibesini artırma arzusuyla beslenen bir ilgi olduğunu vurguluyor. Arazi azalırken, mülklerin mirasçılar arasında bölünmesi giderek daha da imkansız hale geliyor ve bu binaların korunması daha uygulanabilir bir seçenek haline geliyor. Miras Komisyonu, Najran'ın kentsel mirasını belgelemek ve tarihi öneme sahip yerlerin ulusal kaydını oluşturmak konusunda önemli bir rol üstlenmiştir; bu, araştırmacılar ve uzmanlar için paha biçilmez bir kaynak olacaktır.
Najran'ın kerpiç evlerinin inşasındaki karmaşık zanaatkarlık, bölgenin doğal çevresi ve kültürel gelenekleriyle derin bağlantısını sergiliyor. Süreç, "al-Wathar" adı verilen ve "al-Madmak" adı verilen yatay bir taş sırası yerleştirme tekniği ile başlar. Kuruması için zaman tanındıktan sonra, ikinci bir çamur katmanı eklenir, ardından palmiye gövdeleri, tamarisk veya sidr kullanılarak çatı inşa edilir. Bunların hepsi çamur sıvası ile kaplanır ve "al-Qadad" adı verilen bir süreçte kireç ile işlenir. Bu titiz detaylara dikkat, sadece Najran halkının kaynak yaratma becerisini yansıtmakla kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilir ve kültürel olarak anlamlı tasarımın hem yerel toplulukların hem de Vision 2030 gibi küresel girişimlerin geleceği için anahtar olduğunu pekiştirir.
Mimari mirasını koruyarak, Najran sürdürülebilir ve kültürel olarak anlamlı tasarım konusuna değerli bir katkıda bulunuyor. Bölgenin geleneksel binaları sadece kalıntılar değil.
